Some of the fun childhood games we used to play in the late 70s and 80s. Some of them exist nowadays, but some are totally lost. Let me remind you with some short definitions of each game here.

1.  Adau/Adɔu/Ajɔli

Adau (Adiɛɛr) ee pol ye dhuɔ̈k puɔɔl. Yen anɔŋ rin karou tënɔŋ Jiɛ̈ŋ, aye Jiɛ̈ŋ biäk cɔɔl adiɛɛr ku ka ye Jiɛ̈ŋ biäk cɔɔl adau. Tim yennë pol, aye cɔl adau/adiɛɛr. Tim yennë pol, aye cɔɔl adau/adiɛɛr, ye tim ye guaŋ ke lɔyic roŋroŋ, ku na cïn tim cï ŋuaŋ ke thɔ̈ɔ̈l aloi keye adau, ku na liu kee kakɛ̈ ke kooi piɛth lɔyic roŋroŋ ke ka kuany ku loi keye adau. Adau ee pol ye puɔɔl në dhuɔ̈k wutic ku dhuɔ̈k baai-yic ëyadɛ̈. Na ye wutic ke ka puɔɔl në riaŋic, yennë bul ku dieer thïn. Ka laai tɔ̈ në wut thok ye cɔɔl alɛi. Na ye baai ke ka ye puɔɔl në tiɔ̈ɔ̈ric, tiɔ̈ɔ̈r yennë bul dieer thïn ka në panoom.  panom thɛɛr cï puɔ̈lic. Ku jɔl yaa wut cï kuaath yic tɔ̈ baai. Adau ayennë lënyde guaŋ ke lɔ nhom rɔkɔk ago adau ya nyiɛc jiil apiɛth piny ke cïï wuɔ̈c. Piny aye jiit ka ye keer ke bäär lɔŋtï ku lɔŋë ku tek kɔc ke yic në rou lɔ kɔckɛ̈ wuttï ku dɔ̈ŋ kɔckɔ̈k në wut lɔɔŋë. Yen aye dhuɔ̈k puɔɔl ke wut cï tekic në rou, wut biäk tök ee tɔ̈ lɔŋë ku wut biäk tök ee tɔ̈ lɔŋtï. Yen aye bɛ̈i juëc kɔ̈k tɔ̈ në Pinynhom puɔɔl (thuɛ̈ɛ̈c); bɛ̈i cït man de yï; Western Europe, Southern Africa, Australia, New Zealand, Argentina, and parts of the United States ke ye pol dïït lɔwai ku jɔl ya bɛ̈i juëc kɔ̈k. Bɛ̈i kɔ̈k aayïkï thuɛ̈ɛ̈c (puɔɔl) në rieth-rieth yic (ice hockey) 

Piath adau (adiɛɛr): Piath de adau ee bë mïth cɔk pol, agut abë akɔ̈ldɛn dac cuɔl. Adau cie yup miäkduur. Aye yup të cennë ɣɔ̈k lony wutic ku cï dɛɛu ke ɣɔ̈k lony ëyadɛ̈, ke dhuɔ̈k aa jɔl lɔ pol në wut thok, të ye cɔɔl alɛl. Ku të dhuɔ̈k lɔ biöök në dɛɛu rookic ke ka lekɛ̈ puɔɔl panoom ka wun cï kuaathic thɛɛr.

Adau/adiɛɛr ee pol thɛɛr ye puɔɔl ɣɔn në dhuɔ̈k.

Rɛ̈ɛ̈c adau (adiɛɛr): Yen arac në käŋ kee rou; Na moc raan nyin ke ka bïï raan nyinbei, ka cɔɔr raan. Ku na moc diɛɛr raan, ke ka dhoŋ. Ku na moc raan lëc ke ka thoŋ lëc.

2.  Anyɔ/Anyɔk

Anyɔ(Anyɔk) ee pol ye mïth puɔɔl wäär thɛɛr baai ka wutic. Yen ee ye puɔɔl në wut thok te ye cɔɔl alɛl. Alɛl të wën tɔ̈ në dhïn thok ka wutic, yennëke koor në tiɔ̈ɔ̈r. Alɛl ayennë miɔ̈ɔ̈th cil thïn. Na cï ɣɔ̈k lony ke dhuɔ̈k aa jɔl pol në anyɔ në alɛlic ëtɛ̈ɛ̈n.

Na ye baai ke anyɔ aye dhuɔ̈k puɔɔl panom, na ye panom cï puɔ̈lic thɛɛr ke noon acil në thok ku dɔ̈ŋ të wäär tɔ̈ ke ye baaiciɛlic, pïm ku ɣöt ka luak ke ɣeric ku cïnic noon.

Yen ee thïn de ruaar yennëke ye lɔ̈ɔ̈m ëbɛ̈n kennë Tuaalde ku jɔl dɔm në tuaal ku ye raan tök yuïïc, ku na cïn thïn de ruaar ke kuɔɔt a löm ku loi ke anyɔ. Yen aye dhuŋ tök jäl yuïïc ku jɔl dhuɔ̈k kɔ̈kkɛ̈ ya thɔ̈ɔ̈r. Na ye raan cï nyɔ thɔ̈ɔ̈r ke raan yen yuïc yen acop kɔc ne ye. Yen raan ye anyɔ yuïïc ee kɔc cop ku jɔl reer cï man akɔ̈ɔ̈n yen reer. Na cï jäl thɔ̈ɔ̈r ke jɔl reer ku cop kɔc ku na dëër raan ke ka yup ɣäm ka piɔ̈u abï thööŋ.

3.  Alueeth

Alueet ee pol ye puɔɔl në dhuɔ̈k wut ka baai ëyadɛ̈. Yen aye puɔɔl thëëi wäkɔ̈u të cen ɣɔ̈k jääl raak ke dhuɔ̈k aa jɔl lɔ në wut thok ka panom thiɔ̈k ke wut ku ye baai ke dhuɔ̈k aa jɔl lɔ domic muɔ̈i.

Yen aye lueel;

Thïc: “Alueeth,

Dhuk: Monycoolï!

Nɔŋ ajïp yic ŋö?

Dhuk: “Anɔŋic ca!”

Thïc: “ciɛm ke ŋa.”

Dhuk: “ciɛk ke diaŋ”

Thïc: “Cï lɔ ëno?”

Dhuk: “Ee lɔ peel?”

Thïc: “Në ŋö yic?”

Dhuk: “Në lïŋdïric!”

Thïc: ŋö cennë yen ye miit?”

Dhuk: Ye raan ye këde wun miit, ku na dhiɛɛny cin?”

Ku raan ënɛ̈n lɔ tur dhöl kat raan ëweere te dhiaan. Ku jɔl raan wën ye yen   caal

yen jɔl kɔc cop ku na dëër raan ke ka jiɛk, ku naca raan jak ke döŋ kennë ye raan ca jak në. Ku raanë abë kɔc bɛɛr cop.Yen aye jäl puɔɔl aya.

4.  Lerleer

Lerleer ee pol puɔɔl në dhuk wut ka dhuk baai. Yen ayennë kuɔn akec aye lööm ku nyueth ku jɔl thɔ̈ɔ̈r ye wai. Yen wai aaye keek looi në wan akɔ̈i, wan apoor, ka wan tɔ̈r. yen aye puɔɔl ruɛ̈ɛ̈r te kuɔɔt dhiëth ku të noon ye cɔɔl tɔ̈r cil. Dhuk ee nɔŋ tɔɔŋ juïc yen ke lerleer thɔ̈ɔ̈r, wɛi thii ku wɛi dït, man ye ke cɔɔl tɔɔŋ thii ku tɔɔŋ dït) në polic në ye polë. Alerleer aye puɔɔl në wuɔ̈r ke rou. Dhuɔ̈k aaye röth tek ku ker piny të bennë alerleer ya kɔ̈ɔ̈c ke ye akeu, aken de wuntï ke wunë.

5.   Loot-(Lootee din ë bol wää)

Loot ee pol ye puɔɔl mïth ye dhuɔ̈k nyiin ke cïn nya. Loot aye puɔɔl në kë ye cɔɔl thɔn ë tiɔp. dhuk ee tiim ke guaŋ ke ke ye tuŋ ku ŋol tiɔp ke ye thɔn, ku yennëke cɔɔk de dhuk dɛ̈ kennë ee tuŋ ke ku tiɔmde looi ke ye thɔn. yen na pol dhuɔ̈k ke kaa nyuuc ke cï ke kölkɛ̈ yic ku jɔl thön thɔ̈ɔ̈r, thɔn cï thɔn thɔ̈ɔ̈r ku muk. Yennëka bë ye thɔnë cam. Na lee thɔn reeric ke ka jɔt tuŋ ke thɔn de raanë. Yen dhuŋ ye thɔn cam arëëtic ke kee tuŋ ke thön cï keek cam tɔ̈ɔ̈u, acee bɛɛr guaŋ në tuŋ. Yen dit aye lueel yalɛ̈ të ciɛmë raan thɔn, (“loot eei, din ë Bol wää! Agut abë thön nöök”) ku jɔl dhuk din den cï tak tääu ku wɛrɛɛr ken bënn mïth Riääc piɔ̈ɔ̈th.

6. Agaac

Agaac ee pol ye puɔɔl wäkɔ̈u të cennë kɔc dït jäl niin. Yen ee bul ye dieer cï Atïŋ Atïŋ. Yen aye dieer në dhuɔ̈k ku nyïïr. Nyïïr aaye nyuc biääkden ku nyuuc dhuɔ̈k në biääkden kepɛ̈c, ku jɔl göl puɔ̈l bennë jäl diɛ̈r thïn. kɔc aaye lɔc në nyin, na ye de nyïir yen cï bɛ̈n ke keek aa lɔ ku lɔckɛ̈ dhuɔ̈k, ku lekɛ̈ göl diɛ̈ɛ̈rkɛ̈. na cï thaaden thök, ke yï ŋɛk aa lɔ baŋden. Ku berë gɔl në löc. Na ye nyin de dhuɔ̈k, ke kaa lɔ ku lɔckɛ̈ Nyïïr ku lekɛ̈ göl diɛ̈ɛ̈rkɛ̈.

7. Kakura/Gugura

Guguura ee pol ye puɔɔl në dhuɔ̈k wut ku baai. Yen ee acɔ̈m cï riɛɛr yennëke ye lööm(aye kuany rokic) ku jɔl dhii/dhik nom bë nom thoŋ ëbɛ̈n ago ya kop apiɛth. Yen aye puɔɔl në dhuɔ̈k kee rou ka dhuɔ̈k juiëc. Guguura aye pïïc bë miin ka na le kop. Ke yen, yennë ŋɛk lɔ në nyinde, ku ber ŋɛk lɔ në nyinde.

Raan cï wuɔ̈I ke kën kop, ka raan yen cï döŋ thïn, yennëke ye raan ëbɛ̈n ka dhuɔ̈k ënhiɛ pol jäl moi cin.

 

8. Agueleeŋ

Agueleeŋ ee pol ye puɔɔl në dhuɔ̈k ku nyïïr. Yen piny aye keer ke në ɣööt. Ke ɣööt wën cï keek keer aaye kɔc ke kɛt thïn të cï raan cop raan. Yen ayennë raan jak ku jɔl kɔc kat, ku raanë kɔc cop. Na le raan dëër ke ka jɛk ku kɛt.

9. Malotha

Malootha ee pol ye puɔɔl në dhuɔ̈k ku Nyïïr. Yen aye acïyuiɛl yennëke ye yuii ku jɔl tim ye nom rou kɔɔr. acïyuii aye yuii ke ye cɔ̈ɔ̈c diäk ka juïc. Aye puɔɔl në liɛɛtic, ayennë piny lɔ̈ɔ̈i apiɛth ago wet ya loth apiɛth. Yen wet aye raan tök cɔ̈ɔ̈c thiaan në liɛɛtic ku ɣoi cin apiɛth në raan ëbɛ̈n cï thiaan eno, ago dac këdu dac gut alɛ̈.

10. Billïï/Korkï

Bilïï ee pol ye puɔɔl në mïth dhuɔ̈k ku Nyïïr. Yen wɛ̈t ye cɔɔl bilïï ee wɛ̈t Arabic. Yen aye puɔɔl në kɔc kee rou ka kɔc juïc cï man de lerleer ku anyɔk. Ayennë nyïïn ke bilii lööm ku cɔl ke ye ɣɔ̈k. dhuk ka nya ee bilii ke thön ku ŋut. Piny aye keer ke bäär kɔ̈u ku wec adhuɔ̈m ke ye tök. Ku jit të bennë thɔn ya lɔ kɔ̈ɔ̈c. dhuɔ̈k ka Nyïïr aaye kɔ̈ɔ̈c në adhuɔ̈m nom ku tɛ̈ɛ̈u ŋɛk ɣɔ̈kke ke ke thɔ̈ŋ nyïn ke ɣɔ̈k raanë, ku jɔl kɛ̈ thön cuat te wën cï jiit. Raan cennë thɔnde ɣet arëëtic awɛ̈ɛ̈r thɔn de raanë ke yen në ka kɔn lɔ bë thɔn de cuat ɣöt, ɣön enhiɛ cennë ɣɔ̈k tääu thïn. Raan cennë thɔnde lɔ tr thiɔ̈k ɣöt yennëke kɔn lɔ në raan cennë thɔnde döŋ ciɛ̈ɛ̈n ka cï ɣöt bak nom. Yen acït lerleer raan kennë ɣöt yennëke kan në raan mec ke ɣöt. Yen raan cï kan lɔ abï raan moi no m ka bï ɣɔ̈k cäm bei ɣöt kedhiɛ ku thök wet, ku berë gɔcl në ɣɔ̈k kɔ̈k. Na cï raan raan moi nom ke ka jɔt ɣök ku thök wet, ku berë gɔl në ɣɔ̈k kɔ̈k agut bï raan tök ɣɔ̈k jɔt kedhiɛ ke pol ee thök.

11. Cambee (Cambee-maleget)

 Cambee ee pol ye puɔɔl në dhuɔ̈k wäär baai. Yen ayennë wɛ̈t muɔɔny lueel, ku jɔl ŋɛk muk në ye nom. Yen ayennë cintheer ŋan në cinkatim kɔ̈u, jɔl dhuk cath ka rɛ̈m piny kennë dhuk wën cen keek wɛ̈t mony lɛ̈k röth ku ye kën ye cintheer ŋan në cinkatim kɔ̈u ke ka lueel ye cambee ka cambee maleget ku mɛŋ lëc piny në ye cin. Na cï dhuk ye cintheer ŋan në cinkatim kɔ̈u, ke ka cïi mɛŋ piny ye cin, ku cïn kë lueel.

12. Luetlueet- amoŋ-ajïth.

Luetlueet ee pol ye puɔɔl në mïth dhuɔ̈k ku nyïïr. Nyïïr ke ka yen puɔɔl arëët wäär në dhuɔ̈k. Yen ee abil yennëke ye lööm ku jɔl cuïïc ke ye amoŋ Ajïth, ku jɔl dit ya ket ya “amoŋ Ajïth eluet, amoŋ ë nyan eluet.”  Ku jɔl ya lueetic.

13. Ee-Ɣee mɛnh- ayiɔ̈ɔ̈l/Wandeew (Epiglottis musical)

Ɣee-eei ee pol ye puɔɔl në dhuɔ̈k. yen ayennë rör gɔ̈ny kɔ̈u ku jɔl rör bɛ̈n Ɣee-ɣee, mɛnh ayɔ̈ɔ̈l, ɣee ɣee mɛnh……. Yen këriɛ̈ɛ̈n ee bɛ̈n në thaade. Ɣɔn bïï yen ee yen kë piɛth enɔŋ mïth.

14. Cam nya ka päl nyanthi

Cam nya ka nyanthi ee pol puɔɔl në dhuɔ̈k ku Nyïïr,

Dit aye ket ayalɛ̈, “cam nya ka nyanthi? Köör col amook cam ku duk guɛ̈tciɛ̈ weer wei.” ku kɔc weere piny, ku raan tök kɔc cop, në raan bë dëër ku jiɛk.

15. Wenëdɛɛu (Ayit)

Wendɛɛu ee wet. Yen aye puɔɔl në dhuɔ̈k ku nyïïr wendɛɛu aye wec ke ye nom Dhetem ka thiɛ̈ɛ̈r ku rou.  

                                                 16. Tök ku rou (Tökurou)

Tök ku rou ee wen ye puɔɔl në röör. Yen aye wec keye nhom thiɛ̈ɛ̈rkurou juëc ke tökkurou aye lɔ mat në pol yennë ke pol, kɔc ye pol aye pol jɔɔk në tɔ̈ de cin nyic thok de kɔi(ɣɔ̈k) cëke week thok cït mɛn de ye thuëëc töktök në thuöŋke thuëëc ka tim cë ɣöör. Raan ye thuëëc ee koi/dön kornyin kuen benke thuëëc wat, bɛ̈n de thuëëc anɔŋic nyiɛi de kɔi ëbɛ̈n në thuŋic ciirde nyïn thuɔɔŋic ëke kuany ke cök, ku tiëm ëbɛ̈n të cïn kake raan thuëëc ke yin lööm kedhie në tim cë ɣoor kɔu yic cɔk yaa mɛn wɛɛcë kathii në thuëëc ke amatnhom de mäny de kɔu den ëke matnhïïm

Wet ee rin amatnhom de wet yennë kerou ke thuëëc/riäŋ në kɔɔi/dön kornyin ka nyïn kal/thuöŋ cïkke wec piiny ke cïkke roor në timkɔu ka ɣän kɔk raan ë thuëëc arët bë kake raan thuëëc kennë yen jot ëbɛ̈n ke biäkden yen wet kennë acë thuëëc në thuëëc kuötic në ruön buot juëc në Pinynhom.

Rin kë aye rinke wet yekke thuɛ̈ɛ̈c në yë thuëëcë ku ka cïn wet cï week thok. Kɔk nyic keek në wetice (mancala Dïŋlïthic).

Acak yaa man nɔŋ yen rin wär buɔt kabɛt (800) ke rin ke wet thɛɛr ke rin kɔk ayekke nyic ëke rin ke ye wet tɔ̈ŋ ë ku rin kɔk aya aye rin ke wet wääc ka cït buɔt ka rou ke thuëëc jöt acikke ciɛl.

17. Kɔɔr Ɣɛn (kɔr Ɣɛn ëë, alɔ makɔ̈i, alɔ wun ë cuɛɛi)

Kɔɔr Ɣɛn, yen ee pol ye puɔɔl wɛ̈ric, aaye wɛ̈ɛ̈r wën yennë mïth ka dhuɔ̈k ke bou thïn. Awuɔ̈l, Athɔ̈ŋgɔ̈l. Yen ayennë dhuŋ tök rony ku jɔl dhuɔ̈k kɔ̈k kɛ̈ kɔɔr wɛ̈ric. Na cï yïn dɔm yïn dhuŋ wën cï rony ke ber raanë kɔɔr. Yen aye lueel aylɛ̈, kɔr ɣɛn ëë alɔ maköi, alɔ wun ë cuɛɛi! Tïŋ kë cool dïït tï!  Ku na liec dhuk k e dhuŋ wën yen luel e a ruɔny në tip në pïu yic ku jɔl kɔɔr. Yïn ye nom lɔ cuɔ̈ɔ̈k bie të wën kën yïn raan piŋ cök në piu yic. Ba kɔc jäl yuiɛ̈l wuya wɛ̈ric ëtëwën. Na kënnë yïn kɔɔr abë yïn dɔm ke yuïïl kɔc wuya. Yen pol kënnë ee mïth piɔ̈ɔ̈c në kuaŋ, cie riɔ̈ɔ̈c në pïu, wëëi bï ya dhiɛɛc në pïu thäär ke cï dɔc mou.